⭕️تبریز شهری‌نین گؤزللیکلری
✍یازان:
#حمید_احمدزادهتبریز شهری عاشیق غریبین شعرینده:
تبریزین چئوره‌سی، داغدێر، مئشه‌دێر
ایچینده اوْتوران بڲ‌دیر، پاشادێر
سَکسَن مین محلّه، یۆز مین گۆشه‌دیر
چارشێسێ، بازارێ، ائلی تبریزین
بو شعری اوْخویارکن، انسانێن عقلینه بیر آبارتما گلیر، بو بؤیۆکلۆکده ده بازار اوْلار می؟ بو بؤیۆکلۆده ده شهر اوْلار می؟
اما بوگۆن دوْغرو دۆزگۆن آمار و رقملره باخارکن، بیر اوْندا گؤرۆرسن کی، حالا بوگۆنه قدر، دنیا مقیاسێندا بیر شهر یوْخدور کی، اوْ شهرین اۆستۆ اوْرتولو بازارێ، تبریزین اۆستۆ اوْرتولو بازارێ بؤیۆکلۆکده اوْلسون.
تاریخی سندلر ده، (وقف‌نامه ربع رشیدی) ده اوْ عِلم، بیلیم مرکزی‌نین چئوره سینده ۳۰۰۰ دانا دۆکان وار؛ صنعت، تجارت، خسته خانا، عِلم، بیلیم مرکزی واردێر، عیناً بو قدر دۆکان – بازار، «ارک علیشاه»ین چئورسینده یاپێلێبدێر.
بو سؤز یعنی بۇ «کیچیک بوُرژوازی» دنیا دا ایلک اوْلاراق، «ونیز» شهرینده یوْخ، بلکه تبریز شهرینده تیکیلمیشدیر. بوگۆن تبریزین گؤڲ مسجد محلّه‌سینده، دؤرد قاتلێ قبرستان تاپێلێبدێر، ان اۆسته‌کی قبرستانێن قبرلری‌نین یاشێ ۲۰۰۰ مین ایلدن چوْخدوُر، بو قبرلرین سایه‌سینده، میتولوژلار تبریزین یاشێنێ ۴۰۰۰ مین ایلدن چوْخ حدس ویریرلار.
اوْ زمان دنیانێن ان اوُزوُن و بؤیۆک یئرآلتی یوْلو دا تبریز شهرینده قازێلێبدێر، اؤیله کی بو یئرآلتی یوْلون بیر باشێ ارک میدانێ، بیر اوُجوُ، شام قازان محلّه‌سی، بیر اوُجوُ «ربع رشیدی» دانشگاهی، بیر باشێدا گؤڲ مسجد میدانێنا و هابئله بیر باشێ یانێق داغێنا آچێلێرمێش.
بو یئرآلتی یوْلوندا، دولتی مرکزلرین آت آرابالارێ گئدیب گلرمیشلر، یعنی بۇراسێ بیر غیبی و سرّی یوْل ایمیش. اوْ یئرآلتی یوْلوندا، بعضی یئرلر گنیش اوْلورموش کی، قارشێدان گلن آت – آربایا ، یوْل وئره بیلسین.
ایندی ده بعضاً تبریزین ائولرینده قوُیوُلار هئچ زمان دوْلماز، جماعت دئیرلر کی، بیزیم قوُیوُموُزوُن آیاغێ گئدردیر.
بیزیم ائویمیز ۱۳۳۷. ده تبریزین چرانداب محلّه‌سی، عین‌الدوله و ایکینجی سد اۆستۆ محلّه‌سینده ایدی، بو ایکی سد، بیر بیری‌نین آرخاسێنجا ایله یاپمێشدێ کی، تبریزی سِیل باسماق خطریندن قوْرسوُن. اما داها اوْ چای و سوُ یوْلوندان سیل گلمز ایدی. (بیز اوْرادا اوْلان سۆره یالنێز بیر کره اوْ چای یئریندن، سیل گلدی، ایندی اوْ چای یئری، گئنیش بیر خیابان اوْلوبدور) بیز اوْ قوُروُ یئری اوْ محلّه ده آلاندان سوْنرا، آنام اوْ سدّین توْپراغێندان، کرپیچ کسیب، بِنا یاپدێ. آنام اوْ آلدێغێ قوُروُ یئرده، اؤزۆ سوُ قوُیوُسوُ دا قازدێردێ، اما بیزیم قوُیوُ بیر نئچه متر قازێلاندان سوْنرا، بیر بوْشلوغا، یا همان گئدر یوْلا آچێلدێ، ـ بیزیم عباد داداش ـ اوُشاقلێغێدان، بیر آز جۆلیک ایدی، آنجاق دایانامادێ و گئدیب اوْ قوُیوُنوُن دیبینی بیلمک ایسته‌دی، آنجاق قوّه چراغی و ایپ ایله سالانێب گئتدی، اما اوْ قوُیوُنوُن دیبینی تاپا بیلمه‌دی، نَسه، آنام اوْ سوُ قوُیوسونون خِیریندن کئچیب، اوْ قوُیونو، مستراح قوُیوسو ائیله‌دی. بیز نئچه ایل کی، اوْ محلّه ده ایدیک، اوْ قوُیو اصلاً دوْلمادێ.
رسمی سندلره گؤره، شام قازان محلّه‌سینده، هر گئجه اوْ شهره یوْلو دۆشه‌نین قارنێ دؤیۆلۆر، خسته‌لر درمان اوْلور. یاتماق و قالماغێنا یئر وئریلیرمیش.
شهرین مرکزی سایلان، گؤڲ مسجددن، صاحب‌الامر مسجدینه قدر بیر بؤیۆک میدان وار، بو میداندا دولتین اداره‌لری یاپێلێر، حماملار، مسجدلر، کتابخانه‌لر وارمێش. بو میداندان ، دنیانێن دؤرد گۆشه‌سینه گئدیب – گلن وار ایمیش . تام بو مرکز ده ایدی کی، عاشیقلار سازلارێن کؤکله‌یب، گلیب – گئدن جماعته ماهنێ اوْخویارمێشلار، ۱۳۴۵. ایللره قدر بو میدان، اوْ وظیفه‌نی داشیردێ، یعنی گؤڲ مسجدین تام قارشێسێندا، «خورشید راه» کاراژی وار ایدی، دللالار اوُجا سس ایله مسافرلری چاغێرێردێلار، واسمیش، بوْستان آوا، تیکمه‌داش، قره چمن، میانا گئتدی ها، بیر یاندان دا عاشیقلارێن سسی اوْ قهوه‌خانالاردان گؤڲلره یۆکسلیردی. جیز بیز ایڲسی انسانی مست ائدیردی. بیری ده سسله‌ییردی: سَرین آیران، بوُزلوُ آیران، اۆرڲی یانان بورا گلسین!
منیم گؤزۆم حالا اوْ یاغلێ کؤکه ساتانلارا دا قالێبدێر:
«دَوه‌لر قاتار قاتار، گَل بالاوین دَوه‌سین آپار!»
آخێ اوْ هنر صاحبلری تبریز اهلی، اوُشاقلارێ شاد ائیله‌مک اۆچۆن، یاغلێ و شیرین کؤکه‌لری، دَوه قێلێغێندا یاپێب، اؤز ماللارێنێ گؤزه چکردیلر...
استانبول – ۲۲ آذر ۱۴۰۱
@SancaqDergisihttps://t.me/Sancaq_media/5093 
